Độ giảm khuẩn R sau khi xử lý được đánh giá bằng thang logarit và định nghĩa như sau:
R =Log10(N0/Nt) (1)
Trong đó Nt là số lượng khuẩn sau khi xử lý và N0 là số lượng khuẩn trước khi xử lý (số lượng ban đầu)
Trong phân tích vi sinh, người ta thường dùng đĩa thạch (đĩa petri) chứa một môi trường dinh dưỡng nào đó để nuôi cấy vi sinh vật. Số CFU (colony-forming unit/quần thể vi sinh, khuẩn lạc) đếm được trước và sau xử lý bằng tác nhân diệt khuẩn cho biết hiệu quả của tác nhân trong diệt khuẩn
Hiệu quả của tác nhân diệt khuẩn (các chất diệt khuẩn) được thể hiện qua độ suy giảm khuẩn đo trong thang log, vì vậy gọi là độ giảm khuẩn Log (Log Reduction; Log Kill hay Log Inactivation) hay ngắn gọn là độ giảm log: Cụ thể 1-log = 90%; 2log = 99%; 3-log =99,9%; 4-log = 99,99% …).
Trong phân tích vi sinh, số lượng khuẩn thường được đo bằng CFU (colony-forming unit) hay MPN (Most Probale Number). Thay vì viết R =log10(N0/N) như trên, độ giảm khuẩn được viết thông qua số CFU/g (lít) hay tắt là CFU như sau:
Log CFU0/CFU1 = log CFU0 – log CFU1
Trong đó CFU0 và CFU1 là số khuẩn lạc đếm được trước và sau khi xử lý bằng tác nhân diệt khuẩn.
Độ suy giảm khuẩn được tính qua ví dụ sau: giả sử nước trước khi khử khuẩn, số khuẩn lạc (colony) trên lít (hoặc gam) CFU0 = 1000, sau khi xử lý giảm xuống bằng CFU1 = 10, khi đó độ suy giảm khuẩn bằng:
Log CFU0/CFU1 = log CFU0 – log CFU1 = log 1000/10 = log100 = 2
Ta gọi độ suy giảm là 2-log (99%) và tác nhân suy giảm là Rf = 100 lần (do giảm từ 1000 xuống 10). Phần trăm khuẩn bị loại bỏ được định nghĩa và tính tính như sau:
% = (1- Nt/N0).100 (2)
Từ (1) và (2), ta có: % = (1- 1/10log). 100 = (1-10-log).100
hay Log = log [100/ (100-%)]
Vậy với 2-log, ta có % = (1-10-2) .100 = 99 %
Có thể tính theo cách đơn giản hơn: Phần trăm suy giảm hay phần trăm bị loại bỏ:
% = (CFU0 – CFU1) / CFU0 = 990/1000 = 99%
Sự qui đổi giữa độ giảm khuẩn log, phần trăm giảm khuẩn và số lượng khuẩn được chỉ ra trong bảng 1.
Bảng 1. Thang đo mức độ giảm khuẩn Log, giảm khuẩn % và số lượng vi khuẩn
| Độ giảm khuẩn Log | Số lượng khuẩn | Độ giảm khuẩn % |
| 0 log (Log 0) | 1,000,000 | 0% |
| 1 log (Log 1) | 100,000 | 90% |
| 2 log (Log 2) | 10,000 | 99% |
| 3 log (Log 3) | 1,000 | 99.9% |
| 4 log (Log 4) | 100 | 99.99% |
| 5 log (Log 5) | 10 | 99.999% |
| 6 log (Log 6) | 1 | 99.9999% |
Một câu hỏi được đặt ra là:
Độ giảm khuẩn R = 99% (2-log) được hiểu như thế nào? Độ giảm khuẩn 99% (2-log) có nghĩa là 99% khuẩn bị loại bỏ sau khi xử lý. vậy 99% là đủ hay chưa? Câu hỏi này không thể trả lời ngay mà phải xem số khuẩn ban đầu là bao nhiêu. Ví dụ, nếu trong 1 lít nước chỉ có 1 E.Coli, nước như vậy rất sạch. Tuy nhiên nếu N0 = 1.000.000 thì độ giảm 99% hay 2-log có nghĩa là số khuẩn đã bị diệt là 990.000/L, số khuẩn chưa bị diệt là 10.000, tức nước quá bẩn.
Ngọc Việt (T/h)